Việc đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị có vai trò trong việc hình thành cho đội ngũ cán bộ, đảng viên thế giới quan, phương pháp luận khoa học, củng cố niềm tin, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực hoạt động thực tế để đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong mỗi thời kỳ lịch sử.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định:“không có lý luận chính trị thì chí khí kém cương quyết, không trông xa thấy rộng, trong lúc đấu tranh dễ lạc phương hướng, kết quả là “mù chính trị”, thậm chí hủ hóa, xa rời cách mạng”. Tuy nhiên, thực trạng chung hiện nay ở một số nơi, tình trạng một số cán bộ, đảng viên đang coi nhẹ việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị, đồng thời có những biểu hiện sao nhãng, xem nhẹ việc học. Nhận diện đúng về căn nguyên của thực trạng trên là cơ sở quan trong để đưa ra những biện pháp khắc phục kịp thời chính là một trong những việc làm cần thiết hiện nay.
Nghị quyết hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” Đảng ta đã chỉ ra một trong số chín biểu hiện quan trọng để nhận diện sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong đội ngũ cán bộ, đảng viên chính là “Nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”.
Thực trạng trên đã kéo dài trong nhiều năm, chậm khắc phục và có những diễn biến ngày càng phức tạp, làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Điều nguy hại là ngay cả khi trở thành đại biểu của nhân dân, nắm những vị trí quan trọng thì cán bộ, đảng viên lại có biểu hiện lười học tập, nghiên cứu.
Trên thực tế, việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị là nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị, rèn luyện về phẩm chất đạo đức, do đó nếu nhận thức lơ là hoặc sai lệch về tầm quan trọng của lý luận và việc học tập lý luận chính trị dễ dẫn đến tất yếu lười học, ngại học, học đối phó. Gắn với đó, hậu quả trước mắt là chẳng những không nắm được, không thể vận dụng được các học thuyết, các nguyên lý cơ bản và chân chính của Chủ nghĩa Mác-Lênin mà còn không thể hình thành và vận dụng được cái cơ bản của học thuyết Mác chính là tư duy khoa học khách quan. Đây là vấn đề hệ trọng, có tính chất ảnh hưởng to lớn, thậm chí từ nó và do nó mà có thể kéo theo hàng loạt những vấn đề phức tạp, hệ trọng khác của suy thoái về đạo đức, lối sống, cách thức làm việc, chứa đựng tiềm ẩn những mối nguy hại đối với Đảng, Nhà nước và toàn bộ hệ thống chính trị. Chẳng phải thế mà Đảng thấy trước sự nguy hại của việc suy thoái về tư tưởng chính trị: “Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa” chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc”. Và có thể thấy, những hạn chế, khuyết điểm nêu trên làm giảm sút vai trò lãnh đạo của Đảng; làm tổn thương tình cảm và suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, là một nguy cơ trực tiếp đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ”.
Vậy, nguyên nhân của thực trạng trên là do đâu, có thể bàn đến ở một số khía cạnh sau:
Về chủ quan mà nói: Trước hết, phải nói đến có một bộ phận cán bộ, đảng viên do“thiếu tu dưỡng, thiếu rèn luyện”. Việc học tập, nghiên cứu và rèn luyện lý luận chính trị đã chưa thực sự trở thành nhu cầu cấp thiết, thường xuyên của họ. Ở một số nơi không khó để nhận ra tình trạng việc đi học mang tính đối phó, không tự nguyện, tự giác; chấp hành chưa nghiêm quy chế đào tạo, bồi dưỡng; ngại nghiên cứu, lười tư duy;
Bên cạnh đó, với một số cán bộ, đảng viên việc đi học lý luận chính trị lại chỉ để hoàn thiện đối với tiêu chuẩn của ngạch, bậc, với vị trí đang đảm nhận và đảm bảo hồ sơ, lý lịch “đẹp” nhằm dễ thăng tiến trong công việc hay củng cố địa vị hiện có. Do đó, chất lượng giáo dục lý luận chính trị chưa cao.
Một số người khi đi học lại không xác định được mục đích đúng đắn của việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị, học không vì mục đích tự thân, không chủ học để phục vụ công việc và bù đắp những tri thức, kỹ năng còn thiếu, mà học vì lý do thăng tiến, hoàn thiện bằng cấp, đáp ứng tiêu chuẩn được đề bạt, bổ nhiệm lên những vị trí cao hơn. Do vậy, động cơ học tập của họ mang phần không mưu lợi cho cá nhân chứ không vì công việc hay tổ chức thì việc học không thể có chất lượng, hiệu quả.
Hiện nay internet có mặt ở tất cả mọi nơi, các thông tin đều có thể lan truyền, chia sẻ trên internet, do đó việc phải cầm đọc và nghiên cứu đối với những cuốn giáo trình dày, nặng về lý luận và có phần lỗi thời về thông tin đã trở thành việc không tự giác của học viên hiện nay. Thay vào đó, họ dễ ỷ lại, dựa dẫm vào internet và các thiết bị khác mà không chú tâm vào việc ghi chép, trao đổi thông tin hay chủ động trong việc học.
Vấn đề tuổi tác, công việc của cơ quan, đơn vị, cuộc sống gia đình chi phối, không thể toàn tâm, toàn ý cho việc học. Niềm say mê, hứng thú nghiên cứu giảm sút.
Về khách quan mà nói, công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên về chủ nghĩa Mác-Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay chưa đáp ứng yêu cầu. Thể hiện:
Các Chương trình đào tạo, bồi dưỡng còn khá nặng về lý thuyết, chưa kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn; chưa hướng đến những nội dung đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc, vị trí đảm nhận của cán bộ, đảng viên; Giáo trình dù được đổi mới thường xuyên tuy nhiên vẫn chưa kịp thời cập nhật những kiến thức mới của thực tiễn; công tác giáo dục lý luận còn chú trọng hình thức và số lượng, chưa chú trọng việc tổng kết thực tiễn để bổ sung, cập nhật.
Việc giảng dạy lý luận chính trị còn chưa chú trọng theo hướng đáp ứng yêu cầu công việc và đạo đức công vụ. Các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục còn chậm đổi mới. Tình trạng chất lượng đội ngũ giảng viên, báo cáo viên cũng đang ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đào tạo, bồi dưỡng.
Tình trạng mở lớp nhiều, số lượng đông, trong khi không xác định được nhu cầu thực chất của việc học, quản lý dạy – học chưa tốt ở một số cơ sở đào tạo, bồi dưỡng… dẫn đến chất lượng giảng dạy thấp, không thu hút, thuyết phục được người nghe, gây nhàm chán, đơn điệu khiến người học ngày càng rời xa những vấn đề lý luận chính trị. Tại Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII Đảng ta cũng đã thừa nhận: “Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, giảng dạy và học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa đáp ứng yêu cầu”.
Để khắc phục căn bệnh trên cần tiến hành đồng loạt các giải pháp:
Thứ nhất: Đối với cán bộ, đảng viên:
- Cần nâng cao nhận thức, thay đổi về thái độ đối với vấn đề học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
- Tích cực, chủ động và xây dựng kế hoạch để học tập, tăng cường việc tự học, tự nghiên cứu và trao đổi trong suốt quá trình học nhằm nâng cao nhận thức và cập nhật thường xuyên các kiến thức mới về lý luận chính trị phục vụ công việc. Để xây dựng cho mình động cơ học tập đúng đắn mỗi cán bộ, đảng viên cần thấm nhuần sâu sắc lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mục đích của việc học lý luận chính trị: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”.
Thứ hai: Đối với cơ sở đào tạo, bồi dưỡng và đội ngũ giảng viên, báo cáo viên
- Cụ thể hóa nội dung chương trình khung từ đó lựa chọn và bổ sung nội dung, hình thức đào tạo, bồi dưỡng theo hướng sát thực tế địa phương, sát với yêu cầu công việc và nhu cầu của học viên và địa phương nhiều hơn. Việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cần hướng tới hình thành tư duy khoa học, cách thức làm việc, củng cố niềm tin, tránh giáo điều, xa thực tế trong việc cập nhật và trang bị kiến lý luận chính trị.
- Tích cực đổi mới mạnh mẽ về phương pháp, hình thức tổ chức giảng dạy và quản lý học viên. Cần hướng tới tăng tính tương tác, trao đổi, phát huy tính tích cực, chủ động trong quá trình giảng dạy và học tập lý luận chính trị.
- Việc giảng dạy lý luận chính trị cần giới thiệu những vấn đề cơ bản, phải có các chủ đề nghiên cứu, suy nghĩ, tranh luận, thảo luận và xử lý tình huống, tránh học chay, nói suông, độc giảng. Thông qua đó thay đổi cách học, cách nhận thức của học viên, và cũng nhờ việc phải độc lập suy nghĩ hay làm việc nhóm, đánh giá tình huống và rèn luyện kỹ năng mà bản thân học viên sẽ huy tính tích cực tự giác, sự tích cực, hứng khởi và cũng là phù hợp với chính đối tượng cán bộ, đảng viên.
- Xây dựng đội ngũ giảng viên và báo cáo viên đủ mạnh về số lượng, đảm bảo về chất lượng, tâm huyết với công tác giáo dục lý luận chính trị, có bản lĩnh chính trị vững vàng, sắc bén về lý luận, am hiểu thực tế kịp thời đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi của thời kỳ mới.
- Việc tổ chức khảo thí đảm bảo chất lượng giảng dạy lý luận chính trị là yêu cầu bắt buộc nhằm đánh giá thực chất việc lĩnh hội, hình thành các kỹ năng của học viên, dó đó sớm hình thành quy trình chuẩn và đảm bảo tính nghiêm túc, khách quan. Việc thi, kiểm tra cần được đổi mới theo hướng liên hệ, vận dụng kiến thức.
- Tổ chức tốt hoạt động nghiên cứu thực tế cho học viên, công tác nghiên cứu thực tế của giảng viên. Xem đây là yêu cầu bắt buộc. Việc tổ chức nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế cần phải được tổ chức chặt chẽ có địa chỉ, mục đích, nội dung nghiên cứu cụ thể, để sau khi đi nghiên cứu mỗi người phải rút ra được kết luận về nguyên nhân thành công, chưa thành công và đề xuất phương án giải quyết của mình đối với những vấn đề đang đặt ra từ thực tiễn.
Thứ ba: Đối với cơ quan quản lý cán bộ
- Hoạt động đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị của địa phương cần gắn với khảo sát nhu cầu vị trí công việc của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tích cực khuyến khích và sử dụng cơ chế gắn đào tạo, bồi dưỡng về lý luận chính trị với việc thực hiện các nội dung về quản lý cán bộ, đảng viên.
- Cần đẩy mạnh việc tuyên truyền sâu rộng trong đội ngũ cán bộ, đảng viên về tầm quan trọng của việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị “tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao nhận thức trong toàn Đảng về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của việc học tập, nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” , “Có kế hoạch học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận bắt buộc hằng năm đối với cán bộ, đảng viên gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới phù hợp từng đối tượng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương”.
- Bên cạnh đó, việc cử đối tượng đi học phải công khai, minh bạch, đúng tiêu chuẩn để kịp thời động viên, khích lệ tinh thần phấn đấu của cả tập thể. Tránh sự cả nể, cử không đúng người, gây lãng phí thời gian, nhân lực, gây sự bất bình trong cơ quan, đơn vị.
Hiện nay, chỉ có học tập, nghiên cứu lý luận chính trị cán bộ, đảng viên mới có đủ vũ khí sắc bén nhất, hình thành tư duy khoa học, là con đường ngày càng hoàn thiện hơn, nhờ đó mà khắc phục sự nhận thức lệch lạc, mơ hồ, hoài nghi, qua đó ra sức phục vụ nhân dân, tận tâm, mẫn cán đối với công việc. Do đó bản thân cán bộ, đảng viên cần ý thức hết về trách nhiệm, về bổn phận của mình, từ đó không ngừng học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị để có thể hoàn thành mọi nhiệm vụ được Đảng, nhân dân giao phó với tinh thần trách nhiệm và đạo đức công vụ cao nhất.
Thanh Tình
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr28.
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.684
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập,sđd, t. 8, tr. 280