“Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản” [1, tr.456-480] của Ph.Ăngghen là một bản dự thảo cương lĩnh của Liên đoàn những người cộng sản. Ông viết bản dự thảo này vào cuối những năm 1847. Đại hội lần thứ hai của Liên đoàn những người Cộng sản họp vào tháng 12-1847 giao cho Mác và Ăngghen soạn thảo cương lĩnh dưới hình thức tuyên ngôn. Khi viết Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản , hai ông đã sử dụng nhiều luận điểm nêu ra trong Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản. Đọc Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản giúp chúng ta hiểu Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản dễ dàng hơn.
C.Mác và Ph.Ăng-ghen. Ảnh: Tư liệu.
Ngày nay, khi nghiên cứu Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản , tìm hiểu những nguyên lý mà Ăngghen đã nêu ra cách đây 173 năm, chúng ta phải liên hệ với thực tiễn của thời đại mới, phân tích xem những nguyên lý đó có lỗi thời so với thời đại mới hay không, hay vẫn giữ nguyên giá trị của nó. Chúng ta bảo vệ và vận dụng những nguyên lý đó vào xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay như thế nào. Đồng thời chống lại những luận điểm xuyên tạc, vu khống của mọi kẻ thù của chủ nghĩa Cộng sản, hòng bác bỏ chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa cộng sản ra sao?
Xuất phát từ những quan điểm có tính chất quy luật của C.Mác và Ph.Ăngghen về Đảng của giai cấp vô sản. Đảng ta đã vận dụng một cách đúng đắn sáng tạo quy luật trên vào hoản cảnh cụ thể của nước ta đó là: Đảng cộng sản Việt Nam ra đời là sự kết hợp đúng đắn cách mạng xã hội khoa học với phong trào công nhân và phong trào yêu nước. Sự kết hợp đó phải dựa trên cơ sở khoa học thì Đảng cộng sản Việt Nam ra đời mới có khả năng lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Vì vậy, ngay từ khi mới ra đời Đảng đã mang bản chất cách mạng.
Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam đã khẳng định: Đảng là đội tiền phong của giai cấp công nhân Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Cho nên mỗi đảng viên của Đảng là những chiến sĩ tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, tiên phong lý luận và tiên phong trong hành động.
Tính tiên phong của đảng viên được cụ thể hóa ở Điều I Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam: Đảng cộng sản Việt Nam là chiến sĩ cách mạng trong đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, suốt đời phấn đấu cho mục đích lý tưởng của Đảng; đặt lợi ích của tổ quốc, của giai cấp công nhân và nhân dân lao động lên trên lợi ích cá nhân; chấp hành nghiêm Cương lĩnh chính trị; Điều lệ Đảng, các Nghị quyết của Đảng và pháp luật của Nhà nước, có lao động, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; có đạo đức lối sống lành mạnh; gắn bó mật thiết với nhân dân; phục tùng tổ chức kỷ luật Đảng; giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng. Mặc dù “Điều lệ Liên đoàn những người cộng sản” ra đời cách đây khoảng hơn 170 năm nhưng nó vẫn là cơ sở nền tảng để Đảng kế thừa, xây dựng tiêu chuẩn đảng viên phù hợp với điều kiện hoàn cảnh nước ta.Ngày nay cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật đã đạt được những thành tựu cơ bản ở đỉnh cao, cuộc đấu tranh không tiếng súng giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản đang diễn ra ngày càng gay gắt. Hơn lúc nào hết, tính tiên phong về lý luận và thực tiễn của Đảng phải chú trọng hơn. Đặc biệt trong quá trình lãnh đạo cách mạng Đảng phải thường xuyên tăng cường công tác nhiệm vụ lý luận và tổng kết thực tiễn. Xuất phát từ thực tiễn để đúc kết thành lý luận. Thực tế qua các Đại hội, Đảng ta đặc biệt chú trọng vấn đề tổng kết thực tiễn. Đồng thời cũng trên cơ sở thực tiễn, Đảng ta định ra đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn phù hợp từng giai đoạn cách mạng để lãnh đạo cách mạng Việt Nam, đưa dân tộc Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Ngày nay dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đảng đã lãnh đạo nhân dân từng bước thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới. Chỉ có trên cơ sở Đảng ta mới xứng đáng là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Như vậy, lý luận và thực tiễn phải gắn chặt với nhau không được xem nhẹ mặt nào. Đảng lãnh đạo cách mạng thì cần phải chống lại bệnh giáo điều, kinh viện và bệnh kinh nghiệm. Bởi vì, nếu đảng viên mà chỉ dừng lại ở việc nhiệm vụ kinh điển, sách vở, không sâu sát thực tiễn thì chỉ là những lời nói suông “lý luận mà không sâu sát thực tiễn thì chỉ có lý luận suông”. Sự kế thừa quan điểm C.Mác và Ph.Ăngghen. Hình thức tổ chức đội ngũ cán bộ từ Trung ương đến cơ sở là một chỉnh thể thống nhất được tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ mà Đảng ta đã vận dụng sáng tạo trong điều kiện Đảng lãnh đạo cách mạng. Đặc biệt là trong bầu cử có những điểm khác so với Điều lệ Liên đoàn những người cộng sản. Đảng ta thực hiện chế độ bầu cử từ cơ sở: Cấp dưới bầu cử đại biểu dự Đại hội, Đại hội mới bầu ra Ban Chấp hành Trung ương, Ban Chấp hành Trung ương bầu ra Bộ chính trị và khi dự Đại hội thì Ban Chấp hành Trung ương có quyền biểu quyết mọi vấn đề của Đảng. Điều này khác với quy định trong Liên đoàn những người cộng sản ở chỗ: Đại hội không bầu ra Ban Chấp hành Trung ương, mà Ban Chấp hành Trung ương do ban chấp hành khu bộ hoặc địa phương được Đại hội xác định là nơi đóng trụ sở của Ban Chấp hành Trung ương bầu ra. Nhưng Ban Chấp hành Trung ương tham dự Đại hội không có quyền biểu quyết vấn đề của Đảng mục đích ngăn ngừa tính cục bộ, như vậy Ban Chấp hành Trung ương chỉ có nhiệm vụ chuẩn bị nội dung cho Đại hội. Sở dĩ có sự khác biệt đó là do trong điều kiện hoàn cảnh lúc đó, để tránh sự cục bộ địa phương. Nhưng trong điều kiện hiện nay, việc thống nhất các quyền và trách nhiệm từ Trung ương xuống cơ sở là điều cần thiết và có thể thực hiện được.
Khi nói đến nguyên tắc tập trung dân chủ qua các tác phẩm đã nghiên cứu, trong điều kiện hoàn cảnh lúc đó, C.Mác và Ph.Ăngghen chưa nêu thuật ngữ “tập trung dân chủ”, Những tư tưởng cơ bản về nguyên tắc tập trung dân chủ được thể hiện khá rõ trong Điều lệ của “Đồng minh những người cộng sản” được khởi thảo.
Tượng đài Các Mác và Ăngghen tại thủ đô Béc Lin (Đức)
Kế thừa sáng tạo những quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng, đó là nguyên tắc quan trọng nhất để chỉ đạo mọi hoạt động, tổ chức sinh hoạt nội bộ và phong cách làm việc của Đảng, nó đảm bảo cho sự thống nhất ý chí, hành động, tạo nên sức mạnh vô địch của một Đảng công nhân. Đây là nguyên tắc phân biệt chính Đảng cách mạng với các đảng phái khác.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập, giáo dục và rèn luyện Đảng ta đã vận dụng sáng tạo học thuyết xây dựng Đảng của chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể ở Việt Nam, để giải quyết đúng đắn những vấn đề đặt ra trong quá trình xây dựng Đảng. Người đã quán triệt đầy đủ nguyên tắc xây dựng Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân và chỉ ra rằng, Đảng ta là Đảng của giai cấp công nhân, do đó tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng. Dưới sự lãnh đạo tập thể Ban Chấp hành Trung ương Đảng; toàn Đảng là một khối thống nhất về ý chí, hành động có sự nhất trí cao về đường lối chính sách của Đảng. Người chỉ rõ rằng, “Dân chủ phải đi đôi với tập trung, phải kiên quyết thi hành kỷ luật, tức là cá nhân phải tuyệt đối phục tùng cấp trên, địa phương phải phục tùng Trung ương”[4, tr.36].
"Đảng ta quán triệt nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong tổ chức sinh hoạt và hoạt động của Đảng”[2, tr25]. Những nội dung cơ bản của nguyên tắc tập trung dân chủ kết hợp hữu cơ giữa tập trung và dân chủ, tập trung trên cơ sở dân chủ và dân chủ dưới sự chỉ đạo tập trung.
Kinh nghiệm lịch sử của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, nhất là sự tan rã của Đảng cộng sản Đông Âu và Liên Xô đã cho chúng ta thấy việc vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc tập trung dân chủ là một trong những nguyên nhân làm sa sút sức chiến đấu của Đảng, làm tan vỡ Đảng về mặt tổ chức.
Trước sự sụp đổ của Đảng cộng sản ở Đông Âu và Liên Xô, các thế lực thù địch tưởng rằng Đảng cộng sản Việt Nam không thể đứng vững được do đó họ tìm mọi cách chống phá Đảng và Nhà nước ta, hòng xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng, xóa bỏ Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nhưng họ đã lầm, Đảng ta đề ra đường lối đổi mới và lãnh đạo nhân dân thực hiện có kết quả đường lối đổi mới, giữ vững ổn định chính trị, đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội, mở rộng dân chủ, củng cố an ninh – quốc phòng, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại.
Đảng cộng sản Việt Nam có trí tuệ và sức mạnh thực hiện vai trò như trên, chính vì Đảng được vũ trang bằng lý luận tiên tiến của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thường xuyên củng cố xây dựng tổ chức của mình theo nguyên tắc tập trung dân chủ sinh hoạt và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, đúc kết kinh nghiệm lịch sử của phong trào công nhân thế giới trước đây, ở Liên Xô và Đông Âu vừa qua cho thấy những kẻ phản bội Đảng chống phá Đảng bắt đầu từ việc tìm cách phủ nhận nguyên tắc này. Cho nên trong lãnh đạo cách mạng, Đảng ta kiên quyết phản đối việc phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ. Sự phủ nhận đó không tránh khỏi tạo nên sự lỏng lẻo về kỷ luật, rạn nứt về tổ chức trong Đảng. Đảng coi tập trung dân chủ “là nguyên tắc tổ chức cơ bản, phân biệt chính Đảng kiểu mới của giai cấp công nhân. Đảng cách mạng chân chính” với các đảng khác. Phủ nhận nguyên tắc này là phủ nhận Đảng từ bản chất.
Kế thừa quan điểm C.Mác và Ph.Ăngghen về đoàn kết thống nhất. Đảng cộng sản Việt Nam đã trải qua nhiều thời kỳ đấu tranh cách mạng và trong bất cứ một thời kỳ nào Đảng cũng luôn luôn coi trọng xây dựng khối đoàn kết thống nhất trong Đảng. Ngay từ khi mới ra đời, tại Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương đã ra Nghị quyết: Đảng không dung túng bè phái. Điều lệ đầu tiên của Đảng ta được thông qua tại Đại hội I (3- 1935), ghi rõ: Đảng là một khối thống nhất về tổ chức, tư tưởng và hành động; Đảng tuyệt đối không hỏa hiệp với những xu hướng bè phái. Đảng ta coi sự đoàn kết thống nhất là sinh mệnh của Đảng, là vần đề sống còn của cách mạng, là cơ sở để thống nhất giai cấp, là điều kiện để đoàn kết dân và đưa cách mạng đến thắng lợi. Đồng thời, Đảng ta coi sự chia rẽ là một tội ác lớn nhất đối với Đảng. Đảng luôn nhắc nhở các cấp bộ Đảng, toàn thể đảng viên phải hết sức quan tâm xây dựng và giữ gìn sự thống nhất trong Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình. Trong suốt cuộc đời hoạt động của mình, Hồ Chí Minh đặc biệt chú ý giáo dục cho đội ngũ cán bộ, đảng viên ý thức xây dựng và giữ gìn sự đoàn kết thống nhất. Người là hiện thân của khối đoàn kết thống nhất toàn Đảng, toàn dân Việt Nam. Người dạy: “Đoàn kết là sức mạnh, là then chốt của thành công” [4, tr.154].
Kế thừa quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen cho rằng phê bình và tự phê bình là rất cần thiết cho hoạt động phát triển bình thường Đảng cộng sản. Quán triệt quan điểm tự phê bình và phê bình. Người khẳng định: “về quy luật phát triển, Đảng lao động Việt Nam dùng lối tự phê bình và phê bình để giáo dục đảng viên, giáo dục quần chúng”. Trong quá trình xây dựng Đảng và lãnh đạo cách mạng, Đảng luôn coi trọng tự phê bình và phê bình, coi đó là quy luật phát triển của Đảng. Nhờ đó, Đảng ta ngày càng lớn mạnh, vượt qua những thử thách quyết liệt, đưa cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
Qua các kỳ Đại hội, Đảng cũng đặc biệt chú ý đến phê bình và tự phê bình thông qua tự phê bình và phê bình để giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng. Bước vào lãnh đạo công cuộc đổi mới, tại Đại hội VI, Đảng ta đã nghiêm khắc tự phê bình những sai lầm khuyết điểm của mình đó là một yếu tố đặc biệt quan trọng để Đảng đề ra đường lối đổi mới đúng đắn sáng tạo. Tại Đại hội Đảng ta khẳng định, phải đẩy mạnh tự phê bình và phê bình với ý nghia là quy luật phát triển của Đảng. Tổng kết 10 năm thực hiện đường lối đổi mới Đảng ta thấy rõ hơn vai trò, ý nghĩa của tự phê bình và phê bình trong điều kiện kinh tế nhiều thành phần, cơ chế thị trường, mở rộng quan hệ với bên ngoài và khẳng định: “một quy luật cơ bản trong phát triển, tiến bộ của Đảng là thường xuyên tự phê bình và phê bình” [3, tr49]. Tại Hội nghị Trun ương 6 (lần 2) khóa VIII, Đảng ta quyết định tiến hành cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong đó tiến hành tự phê bình và phê bình trong Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương đến cơ sở là khâu đột phá và là biện pháp có ý nghĩa quan trọng đảm bảo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đổi mới chỉnh đốn Đảng. Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về “một số vấn đề cấp bách về xây dựng đảng hiện nay”, và việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị , đạo đức, lối sống, những biểu hiện “ tự diễn biến” “ tự chuyển hóa” để cán bộ, đảng viên hiểu được nhận thức đầy đủ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của Nghị quyết, tác động tích cực trong công tác xây dựng Đảng. Việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI), Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII), đã có tác động mạnh mẽ đem lại kết quả bước đầu quan trọng tạo điều kiện để Đảng lãnh đạo thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XII của Đảng.
Như vậy nghiên những giá trị nguyên lý của C. Mác và Ăngghen về Đảng cộng sản giúp chúng ta hiểu được thực chất chủ nghĩa Mác về Xây dựng Đảng. Cần hiểu đúng những nguyên lý đó tránh giáo điều. Phải vận dụng những nguyên lý đó vào thực tiễn cách mạng trong thời đại ngày nay một cách sáng tạo. Điều qua trọng là phải chống bệnh chủ quan duy ý chí,gây ra những tổn thất nghiêm trọng cho Đảng, cho đất nước. Không những thế trong tình hình hiện nay, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, đất nước vẫn đang phải đương đầu với những khó khăn to lớn, nền kinh tế thị trường có mặt tích cực nhưng đồng thời cũng có mặt trái tiêu cực hàng ngày, hàng giờ tác động đến mọi mặt đời sống xã hội. Nên Đảng đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải cảnh giác, đề cao trách nhiệm, siết chặt hàng ngũ giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng.
Ths. Vũ Thị Thảo
Trường Chính trị tỉnh Gia Lai
___________
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, Nxb, Chính trị quốc gia, H.1995, t4.
2. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 (lần 2) Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII, Hà Nội 1999.
3. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu lần thứ VIII, Nxb CTQG, Hà Nội 1996.
4. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb, Hà Nội 1996.