Trong thời gian qua, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Trung ương và cấp ủy, chính quyền các cấp; sự nhiệt tình ủng hộ của nhân dân các dân tộc trong tỉnh, sự phối hợp của các sở, ban, ngành, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong triển khai thực hiện các mục tiêu chỉ tiêu của chiến lược.
Tình hình triển khai thực hiện và kết quả đạt được
Sau khi Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 25 tháng 10 năm 2017 về công tác dân số trong tình hình mới; Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Chương trình số 60-CTr/TU, ngày 02 tháng 5 năm 2018 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW; đồng thời, chỉ đạo quán triệt, triển khai thực hiện trong toàn Đảng bộ tỉnh. Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành kế hoạch thực hiện và chỉ đạo các sở, ban, ngành, ủy ban nhân dân các huyện, thị xã, thành phố xây dựng kế hoạch cụ thể hóa chỉ tiêu, nhiệm vụ, giải pháp để triển khai thực hiện Chương trình 60-CTr/TU sát với tình hình thực tế của từng địa phương, đơn vị; đưa chỉ tiêu về công tác dân số vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm và tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá theo định kỳ tình hình kết quả thực hiện chương trình mục tiêu dân số - kế hoạch hóa gia đình. Giám sát, đánh giá tiến độ thực hiện các chỉ tiêu quan trọng, như: Chỉ tiêu giảm sinh và sinh con thứ 3 trở lên; chỉ tiêu xóm, thôn, làng, khối phố, xã, phường, thị trấn thực hiện đăng ký cam kết không có người sinh con thứ 3 trở lên. Nhìn chung, qua 03 năm triển khai thực hiện Chương trình 60-CTr/TU, nhận thức của nhân dân về quyền lợi và nghĩa vụ thực hiện các quy định của chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình được nâng lên, tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội trong việc thực hiện chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình.
Các mô hình, dự án liên quan đến nâng cao chất lượng dân số (sàng lọc trước sinh, sơ sinh, tư vấn khám sức khỏe tiền hôn nhân, giảm tỷ lệ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống) được triển khai đạt kết quả tốt. Tình trạng du canh du cư đã giảm hẳn, thay vào đó, các thôn, làng vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã có nơi ở ổn định và lao động sản xuất, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý hộ khẩu, hộ tịch, góp phần giữ vững ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh. Quy mô gia đình từ 1 - 2 con đã và đang là chuẩn mực của cộng đồng xã hội. Chất lượng dân số được nâng lên cả về thể chất, trí tuệ và tinh thần, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em, nâng cao tuổi thọ bình quân, từng bước giảm hộ nghèo, các dịch vụ y tế, giáo dục được cải thiện, mức sống và trình độ dân trí trong cộng đồng dân cư ngày được nâng lên. Sự phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư của nhà nước đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn của tỉnh đã và đang tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức cũng như tạo điều kiện tốt hơn cho người dân tiếp cận với dịch vụ y tế, dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình. Nguồn lực cho công tác dân số tiếp tục được quan tâm. Hằng năm, Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành quyết định về việc giao chỉ tiêu, kế hoạch kinh tế - xã hội; Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình phân khai chi tiết từng dự án, từng đơn vị và hướng dẫn quản lý, sử dụng. Giai đoạn 2017 - 2020, tổng kinh phí đầu tư cho công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình tại các đơn vị, địa phương và cơ sở là 19,738 tỷ đồng; trong đó, ngân sách địa phương hỗ trợ 7,684 tỷ đồng, ngân sách Trung ương hỗ trợ 12,054 tỷ đồng.
Cùng với kết quả đạt được, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục, vận động chưa theo kịp yêu cầu trong tình hình mới, chưa chú ý đến việc phát triển các mô hình truyền thông tại cộng đồng. Công tác truyền thông, giáo dục về dân số - kế hoạch hóa gia đình với nhóm đối tượng đặc thù hiệu quả chưa cao, nội dung chưa phong phú. Kiến thức và kỹ năng sống của vị thành niên và thanh niên về chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục, hôn nhân và gia đình còn hạn chế. Một số trạm y tế xã đã xuống cấp, trang thiết bị dụng cụ không đảm bảo, thiếu bác sĩ, năng lực cán bộ y tế có mặt còn hạn chế; y tế tư nhân tham gia cung ứng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình chưa nhiều. Công tác quản lý dân cư theo hộ khẩu, hộ tịch và theo ngành dân số còn thiếu sót. Các dịch vụ xã hội về chăm sóc sức khoẻ, vui chơi, giải trí còn thiếu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; mất cân bằng giới tính khi sinh còn cao; tỷ lệ sinh con thứ 3 ở một số địa phương có xu hướng gia tăng; tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn xảy ra tại một số địa phương...
Hệ thống chính trị cơ sở là nòng cốt trong tuyên truyền thực hiện tốt công tác dân số trên địa bàn tỉnh
Một số nhiệm vụ trọng tâm thời gian đến
Nhằm nâng cao hiệu quả công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình, thời gian đến, các cấp ủy cần lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới nội dung tuyên truyền, vận động về công tác dân số. Nội dung truyền thông, vận động phải chuyển trọng tâm chính sách dân số sang dân số và phát triển. Đẩy mạnh chương trình hành động truyền thông chuyển đổi hành vi về dân số và phát triển; tạo sự đồng thuận, ủng hộ của toàn xã hội; công tác truyền thông vận động theo hướng chủ động nâng cao chất lượng dân số và phát triển, phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng vùng, trong đó chú trọng tuyên truyền, giáo dục ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tích cực phát huy vai trò của các chức sắc tôn giáo, già làng, người có uy tín trong cộng đồng tham gia tuyên truyền, lồng ghép nội dung dân số và phát triển vào các buổi sinh hoạt cộng đồng, lễ hội văn hóa, hương ước, quy ước của cộng đồng, tiêu chuẩn thôn, làng, tổ dân phố văn hóa, gia đình văn hóa. Nâng cao chất lượng, hiệu quả tuyên truyền thông qua đội ngũ cộng tác viên dân số.
Cán bộ, đảng viên, phải gương mẫu đi đầu thực hiện, đồng thời tuyên truyền, vận động gia đình và quần chúng nhân dân thực hiện chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản. Đưa công tác dân số, đặc biệt là nâng cao chất lượng dân số thành một nội dung trọng tâm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp. Thực hiện lồng ghép có hiệu quả các yếu tố dân số trong các chiến lược, quy hoạch phát triển của từng ngành, từng địa phương. Tăng cường giáo dục kiến thức và kỹ năng sống cho thanh niên, vị thành niên về chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục, hôn nhân và gia đình bằng nhiều hình thức phù hợp. Giáo dục kiến thức, kỹ năng về dân số và phát triển, sức khỏe sinh sản trong thế hệ trẻ; nhất là đối tượng học sinh cấp trung học phổ thông, sinh viên.
Tạo điều kiện thuận lợi để cho người di cư được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản; hỗ trợ thỏa đáng để thu hút người dân sinh sống ổn định ở các khu vực khó khăn, trọng yếu về quốc phòng, an ninh. Hoàn thiện hệ thống dịch vụ và thực hiện kế hoạch hóa gia đình đáp ứng nhu cầu của người sử dụng các biện pháp tránh thai. Chú trọng đầu tư, nâng cao cơ sở vật chất, trang thiết bị và nâng cao trình độ cán bộ dân số, y tế, tham gia cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích các tổ chức xã hội và tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ này. Từng bước phát triển chuyên ngành lão khoa trong các cơ sở y tế. Khuyến khích phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi; cơ sở cung cấp các loại hình dịch vụ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, văn hóa, giải trí của người cao tuổi. Ưu tiên đầu tư nguồn lực nhà nước và huy động nguồn lực xã hội phát triển các cơ sở cung cấp dịch vụ xã hội cơ bản đảm bảo cho các nhóm dân số đặc thù, như: Trẻ em thiệt thòi, người khuyết tật, người bị di chứng chiến tranh, người cao tuổi không nơi nương tựa, đồng bào dân tộc thiểu số, người di cư. Đẩy mạnh xã hội hóa, có chính sách khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư xây dựng cơ sở sản xuất, phân phối, cung ứng các phương tiện, dịch vụ trong lĩnh vực dân số...
Phương Anh