Những năm gần đây, tình trạng hạn hán ở Tây Nguyên nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng ngày càng nghiêm trọng. Nhằm hỗ trợ chính quyền, người dân và doanh nghiệp chủ động ứng phó với hạn hán, Đài Khí tượng Thủy văn (KTTV) khu vực Tây Nguyên đã thực hiện đề tài khoa học “Xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo sớm hạn hán tỉnh Gia Lai”.
Hạn hán ngày càng nghiêm trọng
Theo số liệu thống kê của Đài KTTV khu vực Tây Nguyên, những năm gần đây, lượng mưa ở Gia Lai chỉ đạt 75-85% so với trung bình nhiều năm. Lượng mưa ít đã làm mực nước tại các hồ chứa, sông suối giảm 20-40% so với trung bình nhiều năm. Do vậy, tình trạng khô hạn, thiếu nước thường xuyên xảy ra từ các tháng cuối năm.
Không chỉ vậy, những năm hiện tượng El Nino hoạt động mạnh, tỉnh thường xuyên bị hạn nặng. Điển hình là năm 1998, do El Nino hoạt động mạnh, tổng lượng mưa ở khu vực phía Tây Trường Sơn chỉ đạt 50-70% so với trung bình nhiều năm. Trong khi đó, mùa mưa năm 1997 kết thúc sớm (vào giữa tháng 10), mùa mưa năm 1998 đến muộn gần 1 tháng khiến người dân phải chịu một đợt hạn hán rất nặng làm chết và giảm năng suất trên 10.000 ha cà phê, 2.000 ha lúa, rau màu...
|
Nhân viên Đài KTTV khu vực Tây Nguyên khảo sát khí tượng khu vực tỉnh Gia Lai. Ảnh: Ngọc Thu |
Đặc biệt, mùa khô 2015-2016, tỉnh phải đối mặt với hạn hán khốc liệt. Tình trạng thiếu nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt xảy ra ở nhiều nơi ngay từ cuối tháng 2, cấp độ rủi ro do hạn hán ở cấp 1, riêng vùng phía Đông tỉnh ở cấp 2. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và PTNT, thiệt hại do hạn hán vụ Đông Xuân 2015-2016 vào khoảng hơn 841 tỷ đồng. Tình trạng trên cho thấy, hạn hán ở Gia Lai xảy ra với tần suất ngày càng dày và mức độ ngày càng khốc liệt.
Chủ động giám sát và cảnh báo
Trước thực trạng hạn hán ngày càng nghiêm trọng, năm 2017, Sở Khoa học và Công nghệ đã ký hợp đồng với Đài KTTV khu vực Tây Nguyên thực hiện đề tài “Xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo sớm hạn hán tỉnh Gia Lai” với tổng kinh phí gần 2 tỷ đồng.
Đề tài gồm các sản phẩm: lựa chọn các chỉ số hạn phù hợp và đưa ra ngưỡng giám sát, cảnh báo hạn hán cho khu vực Gia Lai; bộ bản đồ nguy cơ hạn hán tỷ lệ 1/50.000 cho toàn tỉnh; xác định khung giám sát và cảnh báo hạn hán; xây dựng hệ thống phần mềm chuyên dụng giám sát và cảnh báo hạn hán; xây dựng website giám sát và cảnh báo hạn hán cho toàn tỉnh.
Sau 3 năm thực hiện (từ tháng 10-2017 đến tháng 10-2020), đề tài đã xây dựng thành công hệ thống giám sát và cảnh báo sớm hạn hán bao gồm nhiều quy trình vận hành theo thời gian thực như: cập nhật dữ liệu các yếu tố KTTV và các dữ liệu liên quan khác đến hạn trên vùng nghiên cứu vào cơ sở dữ liệu của hệ thống; thông qua bộ chỉ số hạn hán, kết hợp với phần mềm chuyên dụng phục vụ tính toán, xây dựng các bản đồ nguy cơ hạn hán và đưa ra các bản tin về cảnh báo hạn hán cho các khu vực của vùng nghiên cứu. Từ đó, người sử dụng website sẽ có thông tin chi tiết về hạn hán khu vực cần quan tâm từ các bản đồ, biểu đồ các yếu tố KTTV về xu thế, giá trị các chỉ số hạn và các bản tin cảnh báo hạn theo thời gian.
|
Hạn hán đang xảy ra tại cánh đồng Ia Sah (xã Ia Ka, huyện Chư Păh) khiến diện tích lúa nước của người dân bị thiệt hại nặng. Ảnh: Ngọc Thu |
Ông Trần Trung Thành-Phó Giám đốc Đài KTTV khu vực Tây Nguyên, chủ nhiệm đề tài-cho biết: “Hệ thống cung cấp thông tin giám sát và cảnh báo hạn hán chi tiết đến các xã, huyện trong tỉnh. Hệ thống bao gồm các bản đồ nguy cơ hạn chi tiết và xu thế của các yếu tố khí tượng chính (lượng mưa, nhiệt độ) sẽ xảy ra trong thời gian tới chi tiết đến từng xã, hoặc tùy khu vực mà người dùng lựa chọn. Hệ thống cũng dự báo cụ thể khí tượng cho từng tuần. Khả năng dự báo tối đa của hệ thống là 3 tháng. Hệ thống này được vận hành thường xuyên và cung cấp sản phẩm bao gồm các thông tin về hạn (xu thế, thời gian bắt đầu, kết thúc và mức độ) trên website có địa chỉ: http://hangialai.vn”.
Mới đây, đề tài này đã được Hội đồng nghiệm thu đánh giá đạt yêu cầu. Ông Nguyễn Nam Hải-Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ-nhận định: “Trước thực trạng thiên tai ngày càng diễn biến khó lường, đề tài giúp các doanh nghiệp, hộ sản xuất, người dân nắm bắt thông tin chính thống, kịp thời ứng phó, chủ động trong công việc, sinh hoạt… Đề tài đã tiến hành phân tích đặc trưng không gian mạng lưới quan trắc, lựa chọn địa điểm và tiến hành khảo sát tiểu khí hậu, bổ khuyết đồng nhất chuỗi số liệu KTTV.
Qua thu thập, tổng hợp số liệu về hạn hán đã tính toán, xác định các chỉ tiêu hạn phù hợp nhằm phân vùng nguy cơ hạn hán, lựa chọn được chỉ số hạn hán phù hợp với đặc trưng hạn của từng khu vực. Trên cơ sở đó xây dựng website cơ sở dữ liệu bản đồ số phân vùng nguy cơ hạn hán theo cấp chi tiết đến từng huyện. Thời gian tới, chúng tôi sẽ chuyển giao kết quả nghiên cứu đề tài cho các địa phương để cung cấp thông tin giám sát và cảnh báo hạn hán chi tiết đến các xã và người dân”.
Theo GLO
https://baogialai.com.vn/channel/744/202104/gia-lai-nang-cao-kha-nang-giam-sat-va-canh-bao-han-han-5731845/